Szczypta Nowego Jorku na Dolnym Śląsku? Też mamy swój budynek żelazko! Prawda, że podobny? Zdjęcia

Czy to budowniczy z Dolnego Śląska wzorowali budowany w regionie gmach na kształcie nowojorskiego dzieła Daniela Burnhama, czy też amerykańskie "żelazko" nawiązuje do sylwetek narożnych kamienic, w tym dawnej dolnośląskiej piekarni? Metryka jest nieubłagana. Nowojorski Flatiron Building powstał w 1902 roku u zbiegu ulic Broadway, Ulicy 23. i Piątej Alei dzięki projektowi wywodzącemu się z Chicago architekta Daniela Burnhama. Natomiast wiele narożnych kamienic budowanych na planie trójkąta powstało znacznie wcześniej na terenie Europy, w tym na Dolnym Śląsku. W Wałbrzychu najbardziej zbliżona formą jest kamienica przy ul. Juliusza Słowackiego 22.

Stoi ona w zwartej zabudowie południowej pierzei reprezentacyjnej śródmiejskiej ulicy Wałbrzycha i pochodzi z końca XIX wieku. Widzimy ją już na starych zdjęciach z lat 80. XIX wieku. Zbudowano ją wedle prawideł historyzmu, nie ma betonowego szkieletu, ale jest murowana. Nie ma też formy zwężającego się trójkąta zaokrąglonego na boku, ale ma kształt trapezu silnie zwężającego się jako że stoi na narożnej parceli położonej u zbiegu ul. Juliusza Słowackiego i Bolesława Limanowskiego.

Bryła tego czterokondygnacyjnego budynku przez 150 lat niewiele się zmieniła. Najważniejsza zmiana dotyczy wąskiego - nieprzekraczającego 2 m - naroża budynku. Początkowo, mieściło się w nim wejście do działającej w gmachu piekarni (Feine Backware). Wiodło do niego kilkanaście schodków, a w pod oknem powyżej drzwi był szyld zakładu. Dziś po schodkach nie ma śladu, a w miejscu dawnych drzwi do piekarni znajduje się nawiązujący do zaokrąglonych odrzwi szyld zakładu fryzjerskiego. Na wysokości drzwi było też więcej okien, przez co dawna piekarnia była dobrze oświetlona. Okna te oraz dodatkowe wejście z naroża zostały zamurowane w latach 30. XX w.

Ten charakterystyczny budynek narożny istniał zatem przed powstaniem

• Domu towarowego Schocken (PDT, Dom Handlowy Chełmiec) otwartego w 1928 roku.
• Nowego gmachu poczty głównej powstałego w latach 1903-1907 w miejscu wyburzonej wcześniej pierwszej wałbrzyskiej poczty; zatem współistniał ze starą pocztą.
• Istniał gdy na ul. Słowackiego stał jeszcze dawny lazaret z 1804 roku, wyburzony na początku XX wieku po budowie szpitala przy ul. Batorego.

Dziś budynek przy ul Słowackiego 22 słynie z istniejącego tam od dekad zakładu fryzjerskiego oraz kultowego rodzinnego baru serwującego najlepsze tosty w mieście. Bar Tost istnieje od 1976 roku.

Zaś od strony ul. Limanowskiego mieszczą się na jego parterze punkty usługowe. Kondygnacje wyższe są mieszkalne.

Tajemnice dolnośląskich budynków:
Nieistniejący dziś tunel kolejowy w Wałbrzychu na trasie z Wrocławia do Jeleniej Góry

Najbardziej tajemniczy pomnik w Wałbrzychu ku czci ofiar katastrofy górniczej? Gdzie inne górnicze monumenty?

Flatiron w Nowym Jorku - początkowo biurowiec, teraz zaś gmach mieszkalny - to architektoniczna gmach legenda, strzelisty i ikoniczny. Od niego nazwę przyjęła najbliższa okolica. Budynek ten zainspirował wielu architektów, również w Polsce mamy nowo powstające i starsze budynki-żelazka. Portale branżowe przywołują m.in. podobne formą

• kamienicę u zbiegu ulic Ogrodowej i Krysiewicza w Poznaniu,
• U Łodzi powstaje gmach - żelazko na skrzyżowaniu ul. Struga i ul. Wólczańskiej
• Niektórzy dopatrują się analogii do Flatiron w bryle hotelu AdmiralsPalast w Zabrzu, czy w formie hotelu Nobu w Warszawie.

Wracając na chwilę do Wałbrzycha, warto zwrócić uwagę na to, że wiele istniejących tu narożnych kamienic powstałych na przełomie XIX i XX wieku tworzono na planie w oparciu o podobny schemat, jeden ich narożnik pomiędzy podobnymi skrzydłami bywa ozdobny, zaokrąglony, wyróżniony ciekawymi detalami szczytu. Czasem ten narożnik mieści wejściem do budynku jak niegdyś wzmiankowana piekarnia w Słowackiego 22, tak dziś m.in. apteka w kamienicy narożnej Chrobrego - Szmidta, czy w dawnym banku przy ul. Sienkiewicza - Plac Magistracki.
Podobieństw do wielkiej architektury w naszych małych ojczyznach nie brakuje. Wystarczy baczniej rozejrzeć się wokół siebie.

Tajemnice dolnośląskich budynków:
Wspaniały pałac Silbera istniał w Wałbrzychu jedynie 20 lat

Front zabytkowej Poczty Polskiej przy ul. Słowackiego w Wałbrzychu już odnowiony!

Budynek dawnego Seperatora

Pomnik Rycerski

Dwie niewielkie ruiny przy Galerii Victoria w Wałbrzychu

Chrystus Frasobliwy - mało znany zabytek Śródmieścia

Wałbrzyskie postmodernistyczne biurowce z 90. XX wieku

Szczypta Nowego Jorku na Dolnym Śląsku. Dostrzegacie podobieństwo?

Owiany zła sławą militarny zabytek regionu...