W "Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" tak opisano Wrocław: „Wrocław, niem. Breslau, stolica Szląska, główne miasto obwodu regencyjnego wrocławskiego, leży po obu brzegach Odry, przy ujściu Oławy.(...) Ze względu na obszerny rynek i budowle otaczające, na wielką ilość ulic i wolnych placów, kościołów wspaniałych i budynków ozdobnych, rozwinięty handel, wielką ilość schodzących się tu dróg żelaznych, ożywiony przemysł, siedzibę władz kościelnych i rządowych, wielką ilość zakładów naukowych, muzeów, liczbę mieszkańców i rozwinięto życie tychże, Wrocław może być zaliczony do rzędu wielkich miast."*
Tak chwalą miasto autorzy, choć to dopiero 1885 rok. Nadszedł wtedy czas konnych tramwajów i dorożek, maszyn parowych i parowców na Odrze. To także gazowe latarnie na ulicach. Pierwsze latarnie elektryczne pojawią się w Rynku za sześć lat, w 1891 r. Po ulicach chodzą damy w długich sukniach i obowiązkowo w nakryciu głowy, panowie w tużurkach i cylindrach. Widać też regionalnie stroje śląskie, gorsety, chusty, czepce, kamizelki i kaftany.
Nadburmistrz zbawieniem
Zawdzięczamy to wszystko m.in. Georgowi Benderowi, sprawującemu funkcję nadburmistrza Wrocławia w latach 1891-1912.
To właśnie dzięki niemu nastąpiły wielki rozwój i ekspansja terytorialna miasta. Powstały osiedla mieszkaniowe, parki miejskie, gmachy użyteczności publicznej, a także sieć tramwajowa. To Bender był inicjatorem budowy Hali Stulecia. Niech o dynamicznym rozwoju zaświadczą dane ludnościowo-gospodarcze. W trakcie pierwszego roku jego kadencji we Wrocławiu żyło 340 tys. mieszkańców, zaś budżet gminy wynosił 14 mln marek rocznie. Kiedy odchodził ze stanowiska w 1912 r. liczba wrocławian urosła do 540 tys., a budżet sięgał już 45 mln marek. Powiększyło się znacząco również terytorium miasta. Do miasta przyłączono kolejno następujące osiedla: Popowice (Pöpelwitz) i Borek (Kleinburg) w 1897 r., Tarnogaj (Dürrgoy), Rakowiec (Morgenau), Zacisze (Leehrbeutel), Gaj (Herdain) w 1904 r. i Grabiszyn (Gräbschen) w 1911 r.
 |  |
Bender zadbał też o budowę w 1901 r. na Nadodrzu elektrowni, a trzy lata później na nowej gazowni na Tarnogaju. Na obrzeżach miasta tworzono tereny rekreacyjne dla mieszkańców. Z kolei jeszcze w 1900 r. wystartowano z budową towarowej kolei okrężnej (Umgehungsbahn), łączącej Muchobór (Mochbern) z Brochowem (Brockau). Co więcej, powstał także nowy port rzeczny, uruchomiony w 1901 r. na Kleczkowie.
Ale prawdziwy przełom nadszedł wraz z wprowadzeniem w 1893 r. tramwajów elektrycznych. Chodziło przede wszystkim o ułatwienie połączenia Grabiszyna, Szczytników i regionu Psiego Pola z głównymi arteriami miejskimi. To wtedy właśnie zaczęły pracować istniejące do dziś zajezdnie przy Powstańców Śląskich, Legnickiej i Słowiańskiej.
Kto doczytał do tego miejsca przyzna, że ten nadburmistrz miał wizję nowoczesnego miasta. Budował szerokie czteropasmowe ulice, liczne mosty, przenosił torowiska kolejowe na wiadukty i nasypy, wytyczał nowe trasy. Za jego kadencji powstawały domy opieki, szkoły, łaźnie miejskie i hale targowe. Te rozwiązania sprzed stu lat dotrwały do obecnych czasów w stanie prawie niezmienionym.
W czasie rządów nadburmistrza Bendera większość najważniejszych budynków zaprojektowali R. Plüddemann i K. Klimm. Są autorami m.in. projektu mostu Grunwaldzkiego (Cesarskiego), zbudowanego w latach 1908-1910. Inne jest inicjatywy to budowa Łaźni Miejskiej przy ul. Teatralnej, Hali Targowej, budynku Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej przy ul. Prusa i - moim zdaniem - najładniejszego budynku w mieście, czyli bajkowej Biblioteki Uniwersyteckiej przy ul. Szajnochy.
Natomiast Max Berg zaprojektował Halę Stulecia, budynek z surowego betonu o ciekawej konstrukcji, który do tej pory jest cytowany w podręcznikach architektury.
 |  |
W czasie rządów nadburmistrza Bendera nawiedziły miasto powodzie, w tym ta wielka z 1903 r. Dwa lata później rozpoczęto budować Wrocławski Węzeł Wodny, trwało to do lat dwudziestych. Te urządzenia są w dalszym ciągu w użyciu, w stanie lekko zdewastowanym, co pokazała powódź z 1997 i z 2010 r.
Mieszkańcy Breslau uhonorowali Georga Bendera, nazywając jego imieniem jeden z miejskich placów. W 1945 r. przemianowano go na plac Staszica.
Współczesność**- jaki plan dla Wrocławia?**
Teraz budujemy także czteropasmowe obwodnice, a za 20 lat - a może krócej - muszą się zmienić formy komunikacji i zaopatrzenia miasta. To niesamowite - zdołać przewidzieć takie rozwiązania urbanistyczne, które zapewnią sprawne funkcjonowanie miasta przez 100 lat, pomysły które przetrwają dwie wojny, wymianę ludności, rewolucję technologiczną i w dalszym ciągu jeszcze się sprawdzają.
Takich inicjatyw potrzebuje teraz Wrocław, ale jak przewidzieć, co będzie potrzebne? Może wieżowce, jak w azjatyckich miastach, a może domy osiedla w kształcie piramidy z mieszkaniami na zewnątrz i miejscami pracy w centrum? Jak zbudować sprawną komunikację rowerową, która zastąpi wolne, awaryjne, drogie w eksploatacji i zajmujące dużo miejsca samochody?
Myślę, że trzeba pojechać do Singapuru, popatrzeć i pomyśleć. Dobrze, że ja tu tylko piszę...
*Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880-1914
Czytaj też:
Strefa Biznesu: Uwaga na chińskie platformy zakupowe
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
