Ucieczka na zwolnienie

Osoby zagrożone utratą pracy coraz częściej chorują. Przepisy chronią pracownika na L4, ale do czasu

Każdy pracownik, nawet sumienny i oddany może stracić posadę, jeśli okaże się, że ma wielomiesięczne problemy zdrowotne. Długotrwała choroba może stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Tak orzekł Sąd Najwyższy

Od 1996 r. do 2002 roku w kraju wyraźnie spadła absencja chorobowa. Eksperci z Instytutu Spraw Publicznych w Warszawie oceniają, że zjawisko nadużywania zwolnień lekarskich nie występuje w dużej skali.
W zeszłym roku gwałtownie wzrosła liczba dni, kiedy Polacy przebywali na zwolnieniach lekarskich. Był to skutek wprowadzenia w kodeksie pracy regulacji, że pierwszy dzień krótkiego L4 jest bezpłatny. Od stycznia br. dzień ten jest znów płatny. Można mieć nadzieję, że autorzy kolejnych zmian przepisów wyciągną wnioski z tej lekcji i w przyszłości zachowają więcej staranności oraz dokonają prognoz ewentualnych skutków nowych regulacji.

Są nadużycia

Częściej niż przed laty osoby zagrożone utratą pracy idą na zwolnienia L4, aby pracodawca nie mógł wręczyć wypowiedzenia umowy o pracę. W ten sposób chcą przedłużyć okres otrzymywania pieniędzy - wynagrodzeń chorobowych i zasiłków ZUS. Podobnie rośnie także liczba osób pobierających zasiłki chorobowe po ustaniu ubezpieczenia.
- Oznacza to, że taka osoba nie ma już pracodawcy, rozchorowała się w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. Po upływie terminu rozwiązania tej umowy nadal jest chora - wyjaśnia Aleksandra Bełkowska z ZUS w Warszawie.
Eksperci z ISP uważają, że przyczyna zjawiska tkwi w trudnej sytuacji na rynku pracy (wysokie bezrobocie i niewiele ofert pracy) oraz brak systemu ubezpieczenia na wypadek bezrobocia. Obecnie wypłacane są niskie i krótkoterminowe zasiłki dla bezrobotnych, finansowane przez Fundusz Pracy.
- Jest to jakiś sposób na życie. Sprzyja temu sytuacja ekonomiczna kraju i wysokie bezrobocie - podziela ich zdanie prof. Zofia Jacukowicz z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie.

Granica ochrony

Przepisy chronią chorującego pracownika, ale do czasu. Są bowiem okoliczności, kiedy ze względu na interes zakładu pracodawca może wręczyć wypowiedzenie umowy o pracę takiemu pracownikowi, nawet bez wypowiedzenia (art. 53 kp, obowiązujący od 1996 r.).
Eksperci IPS zwracają jednak uwagę, że pracodawcy narzekają na wysoki stopień niejasności przepisów, dotyczących absencji chorobowej i brak jednoznacznej ich interpretacji.
- Pracodawcy często dzwonią po porady w tych sprawach, pytają czy i na jakich zasadach mogą zwolnić pracownika bez wypowiedzenia - mówi Katarzyna Zalas, rzecznik Państwowej Inspekcji Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy we Wrocławiu.

Można zwolnić bez wypowiedzenia

- Na podstawie artykułu 53 kodeksu pracy można zwolnić pracownika (zatrudnionego na czas nieokreślony), jeżeli wyczerpał on prawo do wynagrodzenia za czas choroby oraz prawo do zasiłku chorobowego, tzn. jeżeli minęło 180 lub 270 dni niezdolności do pracy - wyjaśnia Danuta Murawska z PIP we Wrocławiu. - Musi zostać spełniony również drugi warunek, że po upływie okresu niezdolności lekarz medycyny pracy nie dopuści pracownika do wykonywania dotychczasowych obowiązków.
W takiej sytuacji pracownika nie chroni nawet fakt, że lekarz orzecznik ZUS rokuje mu powrót do zdrowia i kieruje na świadczenia rehabilitacyjne.

Rozstanie inaczej

- Jeżeli lekarz stwierdzi, że pracownik jest zdolny do wykonywania swoich obowiązków, pracodawca ma obowiązek dopuścić go do pracy - podkreśla Danuta Murawska.
Pracodawca może jednak rozstać się z chorowitym pracownikiem (również takim, który często bywa na L4), wypowiadając mu umowę o pracę na czas nieokreślony w trybie ustawowym. Jako powód wypowiedzenia tej umowy musi jednak podać - częsta absencja chorobowa.
W takiej sytuacji nawet najlepszy, sumienny i wieloletni pracownik nie może zarzucić mu, że nadużył prawa. Sąd Najwyższy, który zajmował się zasadnością tego typu wypowiedzenia, stoi na stanowisku, że częsta absencja chorobowa jest przyczyną uprawniającą do zrezygnowania z pracownika.
W przypadku każdej innej umowy pracodawca nie musi uzasadniać swojej decyzji o wypowiedzeniu umowy o pracę.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego

W unormowaniach przewidzianych w art. 53 kp zawarta jest generalna myśl, iż pracodawca powinien mieć możliwość rozwiązania umowy o pracę w razie przedłużającej się (długotrwałej) choroby pracownika, przy czym w zasadzie bez znaczenia są w tym wypadku inne okoliczności, niż długość zatrudnienia u danego pracodawcy oraz przyczyny choroby (wypadek przy pracy, choroba zawodowa). Rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 53 kp może nastąpić bez wypowiedzenia, natomiast nie oznacza to, iż z powodu długotrwałej choroby pracownika stosunek pracy nie może zostać rozwiązany w drodze wypowiedzenia, jeżeli wprawdzie nie upłynął jeszcze termin wskazany w art. 53 kp.
Wyrok SN z 3 listopada 1997 r., I PKN 327/97, OSNP 1998/16/476.