Zaduszki i Wszystkich Świętych. Skąd się wzięły?

Niewielu jednak zdaje sobie sprawę z faktu, że cześć zmarłym oddawano cześć na długo przed upowszechnieniem się chrześcijaństwa w Polsce.

Wszystkich Świętych 1 maja

- Początkowo dzień Wszystkich Świętych obchodzono 1 maja jako dzień upamiętniający męczenników - mówi Daniel Taszka, etnolog. - Było to związane z poświęceniem w 610 roku kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Męczenników, w którym złożone zostały relikwie straconych za wiarę chrystusową. Później, w roku 731 obchody przeniesiono na listopad - dodaje.

Dopiero w 837 roku za sprawą papieża Grzegorza IV, 1 listopada stał się dniem poświęconym pamięci wszystkich świętych Kościoła katolickiego. Jakie były motywy, można tylko spekulować. Wiadomo jednak, że w 998 roku Kościół zapoczątkował obchodzenie Dnia Zadusznego jako dopełnienie Dnia Wszystkich Świętych.

Zaduszki alternatywą dla Dziadów

- W tym przypadku zbieżność dat jest niemal oczywista - mówi Taszka. - Zaduszki stanowiły alternatywę dla pogańskiego święta Dziadów, które obchodzone były w tym samym czasie przez wszystkie plemiona europejskie w różnych formach i pod różnymi nazwami. Było to bezpośrednio związane z kultem solarnym, którego największe święta przypadały na dni przesileń i równonocy - tłumaczy.

W kontekście upowszechniania się chrześcijaństwa lokalne zwyczaje pogańskie były zakazywane. Pozostałości pierwotnych obrzędów, których władzom Kościoła nie udało się wyprzeć, zostały zaadaptowane i w przekształconej formie przetrwały do dziś.

- Tradycja zapalania świeczek czy zniczy na grobach zmarłych wywodzi się z dawnego pogańskiego zwyczaju rozpalania ognisk na mogiłach, wierzono bowiem, że ogrzeją one błąkające się po ziemi dusze - informuje etnolog. - Na terenie Polski Dziady obchodzono w nocy z 31 października na 1 listopada. Były one przygotowaniem do jesiennego święta zmarłych, obchodzonego zazwyczaj 2 listopada - wyjaśnia.

Obecnie na na terenach Polski, Białorusi, Ukrainy i części Rosji działają związki tak zwanej wiary rodzimej, które po dziś dzień kultywują stare, słowiańskie tradycje. Dziady, znane również pod nazwą Święta Przodków, to tylko jedno ze świąt w ich bogatym w uroczystości kalendarzu.

Bezpośrednio związane z wiosennym Świętem Przodków jest choćby obchodzone po Wielkanocy krakowskie Święto Rękawki, którego uroczystości pod Kopcem Krakusa otwarte są dla turystów.