Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Tys piyknie, czyli prof. Jan Miodek opowiada o... pięknie

prof. Jan Miodek
Prof. Jan Miodek
Prof. Jan Miodek Krzysztof Kapica
Cyprian Kamil Norwid (1821-1883) jest autorem chyba najsłynniejszych w polskim obiegu komunikacyjnym skrzydlatych słów związanych z pięknem: „Bo piękno na to jest, by zachwycało do pracy, praca – by się zmartwychwstało”, „Cóż wiesz o pięknem? – Kształtem jest miłości” – napisał w roku 1851 w „Promethidionie”. Nie ukrywam, że pod wpływem poety równie często jak o „zapale do pracy” mówię o „zachwyceniu do pracy”.

W „Rękopisach ekonomiczno-filozoficznych” z roku 1844 Karola Marksa (1818-1883) znajdujemy zdanie: „Człowiek formuje również według praw piękna”. Bertrand Russel (1872-1970) twierdził z kolei, ze „matematyka zawiera w sobie nie tylko prawdę, ale i najwyższe piękno – piękno chłodne i surowe, podobne do piękna rzeźby” („Mysticism and Logic” z roku 1918). W „Odzie do urny greckiej” z roku 1818-1819 John Keats (1795-1821) napisał, że „piękno jest prawdą, prawda pięknem” („beauty is truth, truth beauty”), a Nikołąj Czernyszewski (1828-1889) w „Estetycznym stosunku do rzeczywistości” z roku 1855, że „piękno to życie” („priekrasnoje jest’ żizń”).

Główny bohater „Fausta” Johanna Wolfganga Goethego (1749-1832) wypowiada słynne zdanie: „Trwaj chwilo, jesteś piękna”, a w „Dziejach” Herodota (V w. p.n.e.) pojawia się kilkakrotnie jako utrwalone wyrażenie połączenie „kalos kai agathos”, czyli „piękny i dobry”. Słowik natomiast z wiersza Juliana Tuwima (1894-1953) „Spóźniony słowik”, do którego Witold Lutosławski (1913-1994) napisał muzykę, wyznaje żonie: „Wybacz, moje złoto, ale wieczór taki piękny, że szedłem piechotą”.

Wyrazowymi odpowiednikami naszego piękna są w języku niemieckim Schoene, w angielskim beauty, we francuskim beau, we włoskim bellezza, a w hiszpańskim belleza.

A jaka jest etymologia form piękny, piękno? – Postać przymiotnikowa od XV wieku funkcjonowała też w postaci piekny, w gwarach do dziś w brzmieniach piekny, pikny (powszechnie znane żartobliwe „tys piyknie”!). Tacy jak my zachodni Słowianie, czyli Łużyczanie, Czesi, Słowacy, posługują się formą pekny. Jak można przeczytać w „Słowniku etymologicznym” prof. Wiesława Borysia z roku 2005, najprawdopodobniejsze wydaje się łączenie tych zachodniosłowiańskich wariantów brzmieniowych ze staro-wysoko-niemieckimi wyrazami feh „pstry”, fehen „upiększać, zdobić” czy z greckim poikilos „pstry, barwny, kolorowy; wzorzysty; malowany”, wszystkie zaś te słowa wiodą do praindoeuropejskiego źródła poik „pstry, barwny” (w staro-cerkiewno-słowiańskim znany był przymiotnik peg „pstry”, stąd pieg – od praindoeuropejskiego pokrewnego poig).

Byłby zatem prasłowiański przymiotnik pek-n z pierwotnym znaczeniem „pstry, barwny, kolorowy, zdobny” utworzony za pomocą przyrostka „-n”, a samogłoskę nosową „ę” należałby uznać w polszczyźnie za wtórną.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na wroclaw.naszemiasto.pl Nasze Miasto