Tata ma penis

W sztuce łatwo o skandal. Nawet ten na wielką skalę. Żeby wywołać skandalik,
wystarczą naprawdę skromne środki

Violkę Kuś fascynują instrukcje, zbiory zasad, w które próbuje się ująć rozmaite dziedziny życia. Jednak bohaterką skandalu ta bydgoska artystka stała się tylko raz – kiedy zajęła się instruktażem życia intymnego

Przyszło ich trzech. W samo południe. Działacze partii sławiącej tradycyjne, polskie wartości. Eleganccy, w garniturach, bez transparentów, nie wznosili okrzyków. Na drzwiach galerii przykleili nalepkę: „wystawa nieprzyjazna dzieciom”. Po chwili zresztą, na prośbę Pawła Jarodzkiego, szefa artystycznego wrocławskiego BWA i kuratora ekspozycji, ją zdjęli. Wystawy nie oglądali – nie musieli. Wystarczyły im recenzje w prasie, że to jest erotyczna, skierowana dla dorosłych i dla dzieci, że zawiera prokreacyjny instruktaż. „W sposób techniczny, bez emocji i kontekstu pokazuje aspekt seksualności nieadekwatny do rozwoju potrzeb dzieci. Ostrzegamy przed tą wystawą” – napisali w rozdawanej podczas akcji ulotce.
Violka Kuś, artystka z Bydgoszczy, jest powodem całego zamieszania. Kiedy usłyszała o planowanej pikiecie, która okazała się potem całkiem kameralną akcją, złapała się za głowę: – Już nie wiem, czy śmiać się, czy płakać – mówi. – Bo jeśli się przyjrzeć tym argumentom, to niby panowie mają rację. Ich cel jest moim celem, tyle że im nie chodzi o sztukę. A mi tak.
Bo sama chciała też ostrzec. Widzów – swoją wystawą.
Na środku sali na piętrze wrocławskiej galerii BWA materac przykryty białą narzutą, na nim poduszki. Obok ekran i projektor. Jednak uwagę zwiedzających przyciągają przede wszystkim pomarańczowe, wielkoformatowe plansze, zawieszone na ścianach. Na nich uproszczone rysunki nagich kobiety i mężczyzny. „Mama ma otwór między nogami, który nazywa się pochwa. Tata ma penis i jądra” – czytamy na jednym z nich. „Tata i mama bardzo się kochają i chcą być ze sobą blisko. Czasami, kiedy tata czuje, że bardzo kocha mamę, jego penis staje się duży” – widnieje na kolejnym. Nad tym wszystkim napis: „Oglądaj razem z dzieckiem”. To materiał poglądowy, pochodzący z 1969 r., podobny w swojej dosłowności, do tego, który można znaleźć np. w szwedzkich edukacyjnych książeczkach dla dzieci. Zdaniem artystki, różnica jednak jest i to zasadnicza: – Ciąży nad tym klątwa: nieudolnie połączono słownictwo odnoszące się do fizjologii i emocji – mówi. – W sprzężeniu uczuć i biologii tkwi definicja szczęścia, jednak trzeba te proporcje umiejętnie wyważyć. Te plansze wydały mi się na tyle groźne, że postanowiłam je pokazać. Mówią o tym, jak bardzo brakuje nam właściwego podejścia, umiejętności prowadzenia rozmowy z dzieckiem o „tych sprawach”, i jak niebezpieczną moc mają słowa źle użyte. Mogą skrzywić młodą psychikę.
Taką wymowę ma cała „4. lekcja” Violki Kuś: znajdziemy tu polski słowniczek intymny, którego lektura – tak jak rzut oka na plansze – budzi zażenowanie, fragmenty listów do seksuologa zamieszczanych w kolorowych magazynach – zapis niewiedzy, która staje się przyczyną głębokich lęków, cykl fotografii „Partnerzy” oraz historię materaca, centralnego eksponatu w galerii. Jego właściciele, Ela i Jacek, najdosłowniej wyprali ją z jakichkolwiek odniesień do sfery intymnej, przez co staje się znaczącym dopiskiem do tej ekspozycji.