Szlakiem turbin - Świetny sposób na oryginalną wycieczkę po Dolnym Śląsku

Budowę systemu tam i elektrowni wodnych rozpoczęto po wielkiej powodzi, która w lipcu 1897 roku zniszczyła wiele miast i wsi w dolinie Bobru i Kwisy. Większość urządzeń działa do dziś. Produkują energię, można je też zwiedzać.

W dolinie jest 13 tam i elektrowni. Zastosowano w nich nie tylko nowoczesne jak na początek XX wieku rozwiązania techniczne, zapory są również świetnie zaprojektowane pod względem architektonicznym. Zwiedzanie najlepiej zacząć od najstarszej z nich. Gdy jesienią 1901 roku rozpoczynano budowę tamy w Leśnej, przewodniczący śląskiego parlamentu zapewniał, że uchroni ona okoliczne miejscowości przed wartkimi nurtami Kwisy. Na kamieniu węgielnym umieszczono sentencję „Dolinom – dla ochrony, falom – dla przekory, wszystkim – na pożytek”. Budowa zapory trwała 4 lata. W latach 1905-1907 obok zapory wybudowano elektrownię wodną. Do dzisiaj utrzymano oryginalne wyposażenie maszynowni.
Z Leśnej jedziemy nad drugą zaporę na rzece Kwisa. Dzięki niej powstało jezioro Złotniki. Budowa rozpoczęła się w 1919 roku, a elektrownię uruchomiono 20 listopada 1924 roku.
Z Kwisy przenosimy się na rzekę Kamienną. W Szklarskiej Porębie są dwie elektrownie. W pierwszej wodę piętrzy przegradzający rzekę kamienny jaz. Sto lat temu na stopniu wodnym pracowała wytwórnia ścieru drzewnego. Turbiny napędzały maszyny fabryki, a także niewielki generator produkujący energię elektryczną na potrzeby Szklarskiej Poręby i Piechowic. W drugiej elektrowni od 1975 roku istnieje muzeum energetyki. Oprócz ekspozycji urządzeń stworzono przy tym możliwość obejrzenia z balkonu widokowego wnętrza czynnej elektrowni wodnej. Muzeum jest otwarte we wtorki od godz. 9.00 do 12.00. Wstęp wolny.
Idąc popularnym szlakiem spacerowym z Jeleniej Góry na Perłę Zachodu można zobaczyć kilka elektrowni na Bobrze. Bobrowice III niegdyś była jedną z dwu siłowni energetycznych fabryki papieru. Zbudowano je w 1923 roku. W czasie wojny obie siłownie zostały zniszczone. Bobrowice III zostały odbudowane w latach 50. Odbudowa drugiej elektrowni właśnie trwa.
Po drodze zobaczymy też elektrownie Bobrowice II i I. Kolejna elektrownia – Wrzeszczyn – powstała w latach 1926-1927. Była to pierwsza śląska elektrownia, w której zainstalowano bardzo wówczas nowoczesne turbiny Kaplana.
Największą budowlą hydrologiczną na Bobrze są Pilchowice I. Prace przy niej rozpoczęto w 1903 roku. W pobliżu budowanej zapory pracowały kamieniołomy, warsztaty kamieniarskie, mechaniczne, tartak, stolarnia. W 1909 roku przy budowie pracowało 750 robotników. Prace przerywane były katastrofami. Przybór wód 15 lipca 1907 roku zatopił rozpoczęty wykop. 8 sierpnia 1908 roku nastąpił zawał w sztolni. W końcu budowę ukończono 16 listopada 1912 roku. Na uroczystości przybył nawet cesarz Niemiec Wilhelm II.
Podczas wielkich powodzi nadmiar wody na tamie w Pilchowicach jest przepuszczany przez niekontrolowany przelew z kaskadą. Nieraz wyrządza to szkody w miastach Wleń i Lwówek znajdujących się poniżej zbiornika. Taka fala powodziowa wystąpiła między innymi podczas powodzi w 1997 roku. Pozostałe elektrownie na Bobrze to Pilchowice II, Włodzice, Kraszewice i Olszna. •