Przewodnik turysty: Cerkiew w Sokołowsku

Od połowy XIX wieku znany był w Europie śląski zakład leczniczy doktora Hermana Brehmera w Sokołowsku (wtedy Görbersdorf). W 1853 r. Brehmer otworzył tu prawdopodobnie pierwszy w świecie ośrodek leczenia gruźlicy. Szeroko znany zespół sanatoryjny ściągał wielu kuracjuszy, a wśród nich poddanych cara Mikołaja II. To dla nich w 1901 r., kosztem 21 tysięcy marek, według projektu architektów Krzyżanowskiego i Gromera zbudowano kaplicę prawosławną ku czci św. Michała Archanioła. W owych czasach cerkiew tak bardzo oddalona od prawosławnego Wschodu nie należała do aż tak wielkich rzadkości – w kurortach zachodniej i południowej Europy budowało się i cerkiewki, i synagogi – jednak podobne obiekty zachowały się do dzisiaj w niewielu miejscach, np. Mariańskich Łaźniach i Wiesbaden.

Poczytaj o skarbach Sudetów w naszym PRZEWODNIKU SUDECKIM

Budowę sokołowskiej cerkiewki zainicjowano w 1898 r., a błogosławieństwa na jej rozpoczęcie udzielił metropolita petersburski Palladiusz, któremu podlegały wszystkie zagraniczne cerkwie europejskie. Hrabia, ks. Aleksy von Maltzew, kapelan przy ambasadzie rosyjskiej w Berlinie, kupił na początku XX stulecia w Sokołowsku plac pod budowę nowej świątyni, który przekazał berlińskiemu Prawosławnemu Bractwu św. Włodzimierza. Ono także prowadziło jej budowę, powoławszy wcześniej komitet złożony z wielu znaczących obywateli. W wydanym w 1906 r. „Bratskim Jeżegodniku” (Roczniku Bractwa) zamieszczono opis sokołowskiej cerkiewki. Wynika z niego, że cokół budowli został wzniesiony z piaskowca, a ściany z przepięknej cegły licówki. Pozłacaną kopułę – dar rosyjskiego konsula O. A. von Essena – wieńczył złocony krzyż.

Zobacz też: Dolnośląskie zamki i pałace

Architektonicznie kaplicę zbudowano w ruskim stylu, w starym jarosławskim typie. Miała przytulne, jasne wnętrze i mogła pomieścić do stu osób. Uroczystość jej wyświęcenia odbyła się 3 września (21 sierpnia starego stylu) 1901 r. Obrzędu tego dokonał protoprezbiter Aleksy von Maltzew, w asyście wielu kapłanów, wśród których obecny był ks. Bazyli Goeken z Drezna, przez wiele lat obsługujący tę świątynię.

Zobacz też: Największe atrakcje Wrocławia

Do I wojny światowej kaplica służyła ściągającym do wód Rosjanom, potem – w okresie międzywojennym – stała się miejscem kultu dla rozproszonej na Zachodzie rosyjskiej emigracji. Zmieniła wiernych po II wojnie światowej. Jak wynika z relacji świadków, jeszcze w 1946 r. w oknach wieżyczki widać było blask łampadki zapalanej przez ewangelików. Dla nich bowiem cerkiew stała się domem bożym. Po 1950 r., kiedy kaplicą zawładnęło uzdrowisko, szybko postępowała dewastacja obiektu. Najpierw w jej podziemiach zlokalizowano kostnicę. Później Ruski pawilon – jak cerkiew nazywano – służył pijakom, przygodnym wędrowcom, stał się miejscem schadzek. Zniknął przede wszystkim drewniany ikonostas i całe wyposażenie. W latach osiemdziesiątych obiekt za symboliczne pieniądze kupił pewien lekarz. Nowy właściciel zdjął z kopuły krzyż i oddał go cerkwi w Wałbrzychu. Przerobił wnętrze, dzieląc je na dwa poziomy, a w podziemiu, pod dawnym ołtarzem, urządził łazienkę.

W 1996 r., po wielkich trudnościach, proboszcz wrocławskiej cerkwi św. św. Cyryla i Metodego i niemiecka fundacja „Renovabis” za cenę 40 tysięcy marek odkupili obiekt dla prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej. W 1998 r. arcybiskup Jeremiasz, ordynariusz prawosławnej diecezji wrocławsko-szczecińskiej, erygował w Sokołowsku samodzielną parafię prawosławną, której proboszczem został ks. mitrat Eugeniusz Cebulski, pełniący jednocześnie obowiązki proboszcza wrocławskiej cerkwi św. św. Cyryla i Metodego. Sokołowska cerkiewka wróciła do swoich funkcji liturgicznych.

Baza noclegowa każdego turysty: Campingi i pola namiotowe, pensjonaty, schroniska