Neandertalczyk znad Odry nie był prymitywem

Tekst został opublikowany na łamach "Quaternary Science Reviews" w ramach projektu badawczego, realizowanego wspólnie przez Zakład Archeologii Epoki Kamienia Uniwersytetu Wrocławskiego oraz West Australian Biogeochemistry Centre. Napisali go Andrzej Wiśniewski oraz Grzegorz Skrzypek - obaj są związani z UWr, choć drugi z naukowców od dłuższego czasu pracuje w australijskim instytucie badawczym.

Obalony mit małpoluda

W swoim tekście autorzy opierają się na najnowszych badaniach, zgodnie z którymi człowiek neandertalski był tylko nieznacznie lepiej przystosowany do chłodu niż homo sapiens. Na tej podstawie stawiają tezę, że w okresie zlodowacenia klimat na Dolnym Śląsku - gdzie żyli dalecy "kuzyni" człowieka -  musiał być stosunkowo łagodny. Do rekonstrukcji prehistorycznych warunków klimatycznych naukowcy użyli kości zwierząt, upolowanych przez neandertalczyków, które odnaleziono podczas wykopalisk przy dzisiejszej al. Hallera we Wrocławiu. Potwierdzili opinie, że neandertalczyk wcale nie był prymitywną mieszanką człowieka i małpy, za którą był uważany przez dziesięciolecia.

- Musiał on stosować bardziej wyrafinowane środki ochrony przed niekorzystnym wpływem niskich temperatur: potrafił utrzymywać ogień i zapewne nosił prostą odzież. Co prawda nic nie wiemy o tym, w jaki sposób ją przygotowywał, ale ślady cięcia skór pozostawione na narzędziach kamiennych sugerują, że była ona wykonywana z tego surowca - opowiada dr Andrzej Wiśniewski. - Zaopatrzenie w pożywienie także było bardziej złożone, niż wcześniej zakładano. Neandertalczycy jedli mięso dużych zwierząt, zamieszkujących stepo-tundrę, co wymagało grupowych polowań, podczas których wykorzystywano narzędzia kamienne i wykonane z surowców organicznych.

Rdzenni władcy Europy

Na Dolnym Śląsku w rejonie Odry, podobnie jak na innych obszarach, neandertalczycy żyli w niewielkich, kilkudziesięciosobowych grupach. Byli rdzennymi mieszkańcami Europy, władając nią niepodzielnie do czasu przybycia człowieka współczesnego, co stało się około 40-35 tys. lat temu. Wkrótce potem zniknęli, przegrywając konkurencję z ludźmi. Wiele wskazuje jednak na to, że ślad po nich przetrwał w naszej puli genowej.

Po lewej prace wykopaliskowe z alei Hallera, po prawej narzędzie krzemienne

Zarówno neandertalczycy, jak i człowiek współczesny, żyli w środowisku stepu i tundry, dla której typowymi gatunkami zwierząt były żubry pierwotne, konie, nosorożce włochate i mamuty.

W trakcie swoich badań Wiśniewski i Skrzypek wyliczyli średnią roczną temperaturę na terenie Dolnego Śląska, która w okresie 115-74 tys. lat temu wynosiła 6,8 stopnia Celsjusza, zaś w młodszym okresie (59-41 tys. lat temu) nieco obniżyła się (6,3 stopnia Celsjusza). Jak na okres zlodowacenia klimat był więc na Dolnym Śląsku raczej ciepły.

Potomkowie neandertalczyków są wśród nas?

Nasi "kuzyni" prawdopodobnie wielokrotnie napotykali na swojej drodze ludzi współczesnych, być może także na Dolnym Śląsku.

- Nie jest wykluczone, że neandertalczycy mogli za pomocą np. naśladownictwa przejąć pewne rozwiązania techniczne od ludzi współczesnych. Niektórzy antropolodzy uważają, że mogły występować przypadki krzyżowania się tych dwóch gatunków. Kwestia ta jest jednak przedmiotem wielu dyskusji - mówi dr Wiśniewski. - W środowisku naukowym krąży nawet anegdota, że pewne cechy spotykane u współczesnych mieszkańców Europy, takie jak jasna karnacja oraz rude włosy, to prezenty od neandertalczyków - dodaje ze śmiechem.

Czy jednak w anegdotach nie ma tego samego co w plotkach - ziarenka prawdy?

Zobacz też:

• Nielegalne wykopaliska w centrum Wrocławia
• Fontanna Neptuna była symbolem Wrocławia
• Kobieta starożytna w Arsenale