Jak rozpoznać mobbing w pracy?

O konflikt w pracy nietrudno. Wystarczy drobny, lecz nierozwiązany w porę problem, nieprawidłowy podział obowiązków lub niewłaściwy przepływ informacji w firmie. Zjawisko nękania pracowników może się zdarzyć wszędzie, bez względu na stanowisko i branżę, w której pracujemy. Mobbing ma wiele twarzy, dlatego czasami trudno właściwie ocenić, czy dane zachowanie lub działanie nosi znamiona przemocy psychicznej, czy jest np. naruszeniem dóbr osobistych.

Mobbingiem określa się działania lub zachowania dotyczące bądź skierowane przeciwko pracownikowi, które polegają na jego uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu. Ich celem może być poniżenie, ośmieszenie pracownika, izolowanie lub wyeliminowanie z zespołu.

Mobbing może służyć utrudnieniu komunikacji - wówczas zazwyczaj polega na ograniczaniu przez przełożonego lub kolegów swobody wypowiadania się. Może też polegać na ciągłej krytyce wykonywanej pracy lub życia prywatnego, na poniżających spojrzeniach i gestach lub na grożeniu.

Innym typem są zachowania, które zaburzają stosunki społeczne. Najczęściej objawiają się unikaniem przez przełożonego rozmów z podwładnym, ignorowaniem bądź przeniesieniem go w miejsce z dala od kolegów. Z kolei do działań mających na celu zaburzenie społecznego odbioru osoby zaliczamy złe wyrażanie się o pracowniku, rozsiewanie plotek na jego temat, podejmowanie prób ośmieszenia czy parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia lub gestów.

Mobbing obejmuje również wszelkiego rodzaju działania, które negatywnie wpływają na sytuację życiową i zawodową pracownika. Można zaliczyć do nich delegowanie do prac pozbawionych sensu bądź takich, które są poniżej lub powyżej kompetencji pracownika.

Jeszcze innym przejawem mobbingu są zachowania, które mają szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary, a więc zmuszanie jej do wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia, grożenie lub stosowanie wobec niej przemocy fizycznej. Warto pamiętać, że o mobbingu świadczy powtarzalność pewnych zachowań, długi czas trwania i negatywne intencje sprawcy.

Zdarza się jednak, że właśnie ze względu na powtarzalność, pracownicy odbierają takie zachowania jako normę i zło konieczne.
- Sąd Najwyższy w wyroku z 17 stycznia 2007 r., sygn. I PK 176/06 orzekł, że naganne zachowania, które występują u danego pracodawcy na porządku dziennym i stanowią swego rodzaju normę w tym zakładzie pracy, nie wykluczają uznania ich za nękanie lub zastraszenie w rozumieniu art. 943 § 2 k.p. - mówi Agnieszka Janowska, radca prawny i dyrektor działu prawa pracy w TGC Corporate Lawyers.

U pracowników narażonych na mobbing często występuje obniżona samoocena oraz związane z tym niepokój oraz poczucie winy. Inne skutki to bezsenność, zaburzenia koncentracji, stany lękowe czy nawet depresja. Nierzadko pojawiają się somatyczne reakcje na stres, takie jak: bóle głowy, bóle brzucha, które mogą prowadzić do wystąpienia różnych chorób, np. choroby wrzodowej, zawału serca czy udaru mózgu.

Cierpią nie tylko pracownicy, ale również przedsiębiorstwa. Personel, który jest poddawany długotrwałej przemocy psychicznej jest mniej wydajny i częściej korzysta z krótkich urlopów, co zwiększa koszt świadczeń ponoszonych przez firmę.

- Negatywnym skutkiem jest także zjawisko fluktuacji pracowników, którzy nie wytrzymują skutków nękania i agresji w miejscu pracy. Wówczas konieczne jest zatrudnienie nowych osób, co wymaga poświęcenia czasu oraz nakładów finansowych - mówi Dorota Strzelec, psycholog pracy w dziale zarządzania zasobami ludzkimi w TGC Corporate Lawyers. - Niekorzystna jest także sytuacja, gdy poszkodowani pracownicy zgłaszają roszczenia odszkodowawcze. Wówczas, w razie przegranej, pracodawca musi się liczyć z koniecznością sfinansowania odszkodowań czy kosztów rozprawy.