Książki o miastach i architekturze [RECENZJE]

Berlin – jedyne takie miasto na świecie

Rory Maclean dzieli swoje życie między Berlin i Wielką Brytanię. O mieście, w którym kręci filmy i pisze książki, opowiada przez pryzmat ludzi związanych ze stolicą Niemiec. „Berlin. Miasto z wyobraźni” to portrety ludzi, składające się na ostatnie 500 lat historii Berlina. Poznajemy nie tylko historię Konrada von Cöllna, ściętego za płynącą prosto z serca pieśń o mieście i jego mieszkańcach, ale wraz z nim przemierzamy brudne i ciemne uliczki XV-wiecznego Berlina. Karl Friedrich Schinkel w 1816 roku, stojąc na Schlossplatz, snuje wizję wspaniałej i wielkiej stolicy, którą niedługo potem wcielał w życie. To on wprowadził lampy gazowe i pierwsze tabliczki z nazwami ulic, ukształtował m.in. reprezentacyjną aleję Unter den Linden i znany park Tiergarten. Wraz z pisarką Margarete Böhme odkrywamy Berlin prostytutek, kochanek, w którym budzi się bunt i seksualne wyzwolenie. Któż lepiej opowie o Berlinie ze świata filmów, teatralnych scenach i kawiarniach przesiąkniętych dymem z papierosów, jeśli nie Marlene Dietrich? Jest tu i Leni Riefenstahl, reżyserka filmów hitlerowskiej propagandy, architekt Albert Speer, budowniczy Nowej Kancelarii Rzeszy i nowej stolicy świata - Germanii, Joseph Goebbels. Historię muru berlińskiego odtwarzamy przez życiorys jego budowniczego - Dietera Wernera. O podzielonym mieście opowiadają też David Bowie, autor „Heroes”, czyli rockowego hymnu Berlina, Bill Harvey - budowniczy tunelu między sektorem amerykańskim i radzieckim, JFK, który w  Berlinie wygłosił pamiętne przemówienie. Na kartach książki Macleana są 23 takie historie. Wzruszające, fascynujące, porywające, czasem przerażające - budzące emocje dokładnie takie, jak samo miasto. Tak opowiedziana historia zachęca, by pójść na spacer jej śladami w dzisiejszym Berlinie z  „Miastem wyobraźni” pod pachą, odkrywając duszę miasta.  Mur berliński nie runął - on się zapadł pod ziemię, ale wciąż jest obecny w świadomości ludzi i przestrzeni miasta. Książka „Mur. 12 kawałków o Berlinie” to 12 reportaży i 12 fotografii. Pierwsze opowiadają o ludziach, żyjących po obu stronach muru - przed zjednoczeniem Niemiec, jak i teraz. Są więc i opowieści o podzielonych rodzinach, kopaniu tuneli, porwaniach samolotów, by uciec z Polski do Berlina zachodniego, kontrabandzie. Ale są też historie imigrantów z Turcji, których witano z otwartymi ramionami, gdy na początku lat 90. potrzebne były ręce do pracy w fabrykach, a którzy dziś nadal nie czują się w Berlinie jak u siebie. Okrążamy też stół, przez który biegnie linia demarkacyjna między obu Koreami, stajemy pod murem dzielącym Izrael i Zachodni Brzeg Jordanu. Książka odziera Berlin ze stereotypu „zjednoczonego miasta”. Widzimy miasto podzielone na dzielnice biednych i nowobogackich, tutejszych i obcych. Ale czy przez to coś traci? Skądże, bo Berlin nie ma jednego oblicza. To ludzie, którzy o trzeciej nad ranem dopiero idą do klubu, to właściciele, którzy zdzierają tynk ze ścian, by sprzedać lokal jako „alternatywę” z czasów NRD, to dawny największy kompleks klinik w Niemczech, przebudowywany na osiedle mieszkaniowe, w którym buldożery równają z ziemią ogródki dotychczasowych właścicieli. Różni autorzy, to też odmienne warsztaty do opowiadania różnych historii. Jest więc i sensacyjna relacja z nieudanego porwania samolotu, dramaty uciekających podziemnymi tunelami, tragedie tureckich kobiet i sielanka polskiej wsi z niemiecką przeszłością. Ich uzupełnieniem są fotografie Filipa Springera, pokazujące blizny Berlina, czyli miejsca, przez które jeszcze nie tak dawno temu przebiegał mur. Reportaże i zdjęcia, choć niezależne od siebie, tworzą spójny portret fascynującego miasta. Odkrywają duszę Berlina, który jest czymś więcej niż wieżą telewizyjną przy Alexanderplatz, Bramą Brandenburską i currywurst przy Checkpoint Charlie. „Berlin. Miasto z wyobraźni” Rory Maclean, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2014, cena okładkowa: 54,90 zł „Mur. 12 kawałków o Berlinie” Agnieszka Wójcińska (red.), Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2015, cena okładkowa: 39,90 zł