Srebrna Góra. Niezdobyta twierdza

Tysiące metrów podziemnych korytarzy, ciemne zakamarki, kazamaty oraz wspaniałe widoki na górskie przełęcze – tak wygląda pierwszy w kraju Forteczny Park Kulturowy utworzony w miejscu największej w Europie twierdzy górskiej w Srebrnej Górze.

Z pozoru wydawać by się mogło, że taka budowla to nic nadzwyczajnego. Jednak od kilku lat w Europie panuje moda na turystykę forteczną. Właśnie do takich twierdz i budowli warownych ściągają coraz większe rzesze turystów. Przygoda, tajemniczość, legendy i przytłaczający ogrom budowli – to rzeczy, które działają na wyobraźnię ludzi. Twierdza w Srebrnej Górze również działa jak magnes. Przyciąga historyków, architektów i zwykłych śmiertelników. To dzięki zaangażowaniu wielu ludzi udało się w końcu powołać do życia Forteczny Park Kulturowy. Srebrnogórska twierdza to dzieło króla pruskiego Fryderyka II Wielkiego. Powstawała w latach 1765-1777.

– Była wówczas najnowocześniejszą fortyfikacją świata. To jest bardzo cenny obiekt, na skalę światową – profesor Andrzej Gruszecki jest zafascynowany Srebrną Górą.

Mimo natarcia twierdza przetrwała

– Tylko raz twierdza musiała przejść próbę ogniową. Było to w 1807 roku podczas natarcia wojsk Napoleona. Miasto zostało spalone w całości, a twierdzy nie naruszono. W 1860 roku kompleks został zdemilitaryzowany – opowiada doktor Tomasz Przerwa, prezes FPK.

Dla turystów

Zna doskonale tajemnice tych budowli, bowiem od lat zajmuje się naukowym dokumentowaniem przeszłości Srebrnej Góry. Po wycofaniu wojska, kompleks kilkunastu obiektów zaczął pełnić funkcje turystyczne.

– W 1913 roku w forcie Ostróg otwarto największe w Niemczech schronisko młodzieżowe – mówi Tomasz Przerwa.

W czasie II wojny światowej w tym miejscu mieścił oflag, w którym więziono polskich oficerów. Był to oflag o zaostrzonym rygorze. Znaleźli się tu znani generałowie z kampanii wrześniowej. Po wojnie Polacy zapomnieli o walorach tego miejsca. Pierwsze nieśmiałe próby przywrócenia twierdzy funkcji turystycznych podjęli harcerze. Teraz ma tym się zająć spółka zarządzająca Fortecznym Parkiem Kulturowym. Dziś twierdza jest miejscem niedzielnych rodzinnych wycieczek. Marzeniem gospodarzy jest ściągnięcie turystów na dłużej. Pokazują uwiecznione na przedwojennych zdjęciach forty tętniące życiem. Restauracja, sale konferencyjne, sportowe lotnisko, hotel – tak ma wyglądać park za kilka lat.

To pierwszy Forteczny Park Kulturowy w Polsce. Srebrnej Górze udało się wyprzedzić Modlin i Gdańsk. FPK to nie tylko prawna ochrona fortyfikacji, ale także sposób na ściągnięcie inwestorów i odrestaurowanie zaniedbanych obiektów.

Zwykle z takimi budowlami jak srebrnogórskie wiążą się legendy i inne – być może – prawdziwe historie. Nie inaczej jest ze srebrnogórskimi fortami. Mówi się, że sztolnie pokopalniane i podziemne korytarze twierdzy mogły posłużyć jako ukrycie dla niemieckich zabytków i kosztowności pod koniec II wojny światowej. Podobno 3 marca 1945 roku przez miasteczko miała przejechać kolumna ciężarówek. Pilnujący jej żołnierze SS grożąc mieszkańcom śmiercią zakazali im opuszczania domostw. Silniki przeciążonych ciężarówek wjeżdżających pod stromą górę wyły niemiłosiernie. Potem było słychać wybuch. Może zatarasowano wejście do podziemi? Do dziś jest to niewyjaśniona historia.