Jak przekazać darowiznę? Ile trzeba zapłacić podatku?

Takie intuicyjne określenie darowizny warto skonfrontować z oficjalną definicją z Kodeksu cywilnego - art. 888 stanowi, że darowizna to "forma umowy, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego, kosztem swego majątku".

Stronami tej umowy są darczyńca i obdarowany, przy czym zarówno darczyńców, jak i obdarowanych może być wielu w jednej umowie. Na przykład darowizny może dokonać dwóch współwłaścicieli nieruchomości na rzecz jednej osoby. Zarówno darczyńca, jak i obdarowany mogą być osobami fizycznymi albo prawnymi.
Nie ma żadnych ograniczeń w przedmiotowym określeniu darowizny. Można zatem podarować działkę i mieszkanie, samochód i księgozbiór, kolekcję znaczków i cenny obraz, a także oczywiście pieniądze.

KLIKNIJ, ŻEBY POWIĘKSZYĆ TABELĘ

Ważna jest jednak forma umowy darowizny. W zasadzie darczyńca powinien złożyć oświadczenie o dokonaniu darowizny w formie aktu notarialnego. Jeśli jednak doszło już do przekazania darowizny, ważna będzie także umowa ustna czy pisemna między stronami. Ta ostatnia umowa jest bardziej praktyczna od ustnej, m.in. ze względu na konieczność rozliczenia się z fiskusem. Jeśli przedmiotem darowizny jest samochód, to ważne są też względy związane z rejestracją pojazdu - dlatego taką umowę sporządza się na piśmie.

W praktyce forma umowy notarialnej bezwzględnie dotyczy przekazania nieruchomości. Innymi słowy - podarowanie domu czy mieszkania zawsze musi być dokonane w formie umowy notarialnej między darczyńcą a obdarowanym.
Istnieje również tzw. darowizna z poleceniem. Mianowicie darczyńca może obarczyć obdarowanego obowiązkiem oznaczonego działania i z chwilą przekazania darowizny - zażądać jego wykonania. Po śmierci darczyńcy wykonania polecenia mogą również zażądać jego spadkobiercy.

Darowiznę można odwołać w razie:
Rażącej niewdzięczności obdarowanego w stosunku do darczyńcy (np. ciężkiego naruszenia obowiązków rodzinnych, nieudzielenia pomocy w chorobie, uporczywego uchylania się od obowiązku alimentacyjnego). Uprawnienie do odwołania darowizny wygasa z upływem jednego roku od dnia, w którym darczyńca dowiedział się o niewdzięczności lub w razie przebaczenia obdarowanemu;
Niedostatku darczyńcy - jeśli pogorszenie sytuacji majątkowej darczyńcy nastąpiło już po zawarciu umowy darowizny, a umowa nie została jeszcze wykonana. Odwołania darowizny dokonuje się przez złożenie obdarowanemu na piśmie oświadczenia woli o jej odwołaniu.

UWAGA! Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną. Zwrot odwołanej darowizny powinien odbyć się stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu się.

Niestety, mimo że za podarowany nam majątek nie płacimy, musimy jednak zapłacić podatek od jego wartości. Na szczęście nie dotyczy to osób najbliższych darczyńcy. Kogo jednak obejmuje pojęcie "osoby najbliższej"? Jest to osoba zaliczana do tzw. I grupy podatkowej: małżonek, zstępni (czyli dzieci lub wnuki), wstępni (czyli rodzice i dziadkowie), a także pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha. Zwolnienie z podatku nie dotyczy jednak całości I grupy podatkowej, gdyż nie obejmuje zięcia, synowej i teściów darczyńcy.

Zasada ogólna jest taka, że wysokość podatku od darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, czyli od stopnia pokrewieństwa z darczyńcą. Od tego, do której grupy podatkowej zaliczony został obdarowany, zależą wysokość stawek podatkowych i kwota wolna od podatku, a zatem w efekcie wysokość podatku. O grupie I już wspomnieliśmy, ale powtórzmy raz jeszcze, że większość należących do niej osób w ogóle nie płaci podatku.

Grupa II obejmuje: zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.
Pozostałe osoby mieszczą się w grupie III.

Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania, którą jest wartość darowizny, ponad kwotę wolną od podatku. Wartość darowizny wolna od podatku wynosi:
* 9.637 zł dla osoby z I grupy podatkowej,
* 7.276 zł dla osoby z II grupy podatkowej,
* 4.902 zł dla osoby z III grupy podatkowej.

Wysokość podatku oblicza się zatem od nadwyżki ponad te kwoty, według zamieszczonej powyżej skali. Najbliżsi darczyńcy, zwolnieni z podatku, muszą dopełnić pewnej formalności. Mianowicie powinni zgłosić nabycie darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, na specjalnym formularzu SD-Z2. Jeśli tego nie uczynią, zapłacą taki sam podatek, jak osoby z I grupy niezwolnione z podatku, czyli jak zięć, synowa i teściowie.

KLIKNIJ, ŻEBY POWIĘKSZYĆ TABELĘ

Zgłoszenie darowizny przez osobę zwolnioną z podatku nie zawsze jest jednak konieczne. Obowiązek taki nie obejmuje przypadków, gdy:
* wartość darowizny od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza 9.637 zł, czyli kwoty wolnej od podatku,
* nabycie darowizny następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.
Ten ostatni przypadek obejmuje darowizny nieruchomości, które musi spisać notariusz. Zatem w praktyce obdarowanie kogoś nieruchomością nie wymaga specjalnego zawiadomienia urzędu skarbowego.

UWAGA! Darowizna pieniężna powinna być przekazana obdarowanemu w formie wpłaty na jego konto lub przekazem pocztowym. W przeciwnym wypadku, urząd skarbowy może zakwestionować zwolnienie z podatku.

Obdarowani, których nie objęło zwolnienie z podatku, a zatem zięć, synowa, teściowie oraz osoby z II i III grupy podatkowej, muszą złożyć zeznanie podatkowe, w którym określą podstawę opodatkowania. Składają je na formularzu SD-3 w ciągu miesiąca od powstania obowiązku podatkowego.

Pamiętajmy, że obdarowany nie wylicza samodzielnie podatku - podaje jedynie wartość podstawy opodatkowania, a urząd skarbowy - po pierwsze - ocenia, czy ta wartość jest wiarygodna, a po drugie - wylicza należny państwu podatek. Co się stanie, gdy urząd uzna, że podstawa opodatkowania jest mało wiarygodna? Powoła biegłego, który dokona własnej oceny i jeśli okaże się, że różnica jest większa niż jedna trzecia, podatnik zostanie obciążony kosztami opinii biegłego.

Jeżeli nabycie własności od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz, do wartości rzeczy ostatnio nabytych dolicza się wartość darowizn nabytych od tej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Od podatku obliczonego od łącznej wartości darowizn potrąca się wtedy podatek przypadający od opodatkowanych poprzednio rzeczy. Nabywcy obowiązani są w zeznaniu podatkowym wymienić rzeczy i prawa majątkowe nabyte w podanym wyżej okresie pięcioletnim.

Podatnikowi rozliczającemu się z darowizny przysługuje kilka rodzajów ulg. Np. otrzymując z tytułu darowizny dom albo mieszkanie, osoba z I grupy podatkowej może skorzystać z ulgi, która polega na wyłączeniu z podstawy opodatkowania budynku lub lokalu o powierzchni nie przekraczającej 110 mkw. powierzchni użytkowej (przy większych płaci się podatek od nadwyżki), o ile obdarowany nie jest właścicielem innego budynku lub mieszkania, bądź przeniesie taką własność na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa albo gminy. Jeśli jest najemcą innego budynku lub lokalu, musi rozwiązać umowę najmu. Dodatkowym warunkiem przyznania ulgi jest zamieszkiwanie w podarowanym mieszkaniu przez 5 lat.