Do końca lutego trzeba się rozliczyć z zarobków

Emeryci i renciści, którzy dorabiają, a nie osiągnęli jeszcze wieku emerytalnego (60 lat w przypadku kobiet i 65 lat dla mężczyzn), muszą przesłać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenia wystawione przez swoich pracodawców o wysokości dodatkowych zarobków, jakie uzyskali w 2011 roku. Jeżeli prowadzą własną firmę, muszą dostarczyć stosowne oświadczenie. Dorabiający i przedsiębiorcy na wczesnej emeryturze lub rencie mają na to czas do końca lutego.

Na podstawie otrzymanych zaświadczeń ZUS ustali, czy rozliczający się z dodatkowych zarobków będzie musiał zwrócić część lub całość wypłaconych mu świadczeń. Do wczesnej emerytury i renty można bowiem "bezkarnie" dorabiać tylko do wysokości ustalonych w ramach dolnego i górnego limitu, czyli odpowiednio 70 i 130 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za miniony kwartał. Jedynie osoba, która dorobiła co najwyżej 70 proc. tej kwoty, zachowa w całości swoją emeryturę lub rentę.

Emeryt bądź rencista, który uzyskał więcej niż 70 proc., ale mniej niż 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia, zachowa tylko część swojego świadczenia, gdyż zostanie ono pomniejszone o kwotę przekroczenia ponad limit 70 proc. To pomniejszenie też ma, na szczęście dla dorabiającego, swoje ograniczenie - nie może być większe niż tzw. kwota maksymalnego zmniejszenia.

ZOBACZ: Na czym polega kwotowa waloryzacja emerytur?

Najgorszą sankcją jest oczywiście całkowite pozbawienie emerytury lub renty, co następuje po przekroczeniu przez dorabiającego limitu 130 proc.
Ograniczenia w dorabianiu się zostały wprowadzone m.in. po to, by zmniejszyć liczbę chętnych do przejścia na wcześniejszą emeryturę. Teraz ten powód odpadł, gdyż po wprowadzeniu zmian w systemie emerytalnym znacznie ograniczone zostały uprawnienia do emerytur, zwanych obecnie pomostowymi. Limity wciąż jednak obowiązują, co ma przynajmniej dwa skutki. Po pierwsze, emeryt musi sobie skalkulować, czy opłaca mu się dużo dorobić, bo może to oznaczać zmniejszenie lub nawet zawieszenie świadczenia. Po drugie - ograniczenia skłaniają ludzi do ukrywania prawdziwych dochodów i wchodzenia w tzw. szarą strefę rynku pracy, na czym z kolei traci budżet państwa. Stąd nasilające się co pewien czas głosy za zniesieniem wszelkich ograniczeń w dorabianiu się. Przypomnijmy, że ograniczenia takie dawno już zostały zniesione w stosunku do osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny. Mogą one dorabiać, ile chcą - bez żadnych konsekwencji dla swoich emerytur lub rent.

WIĘCEJ PORAD PRAWNYCH - KLIKNIJ!

Czy każdy dodatkowy zarobek podlega rozliczeniu? Oczywiście nie każdy. Nie trzeba się m.in. rozliczać z przychodów z tytułu wykonywania pracy zarobkowej nieobjętej obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi (np. umowa o dzieło u pracodawcy, który nie zatrudnia emeryta na etacie), a także z darowizn i zapomóg, praw autorskich i patentowych, wynajmu lub dzierżawy nieruchomości (chyba że stanowią one przedmiot działalności gospodarczej).

Osoba, która zamierza dorobić do wczesnej emerytury lub renty, podejmując działalność zarobkową objętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, powinna:
* jeśli dopiero ubiega się o emeryturę lub rentę- wypełnić odpowiednią rubrykę we wniosku o emeryturę lub rentę składanym na formularzu ZUS Rp-1 lub ZUS Rp-2 (wniosek o rentę rodzinną),
* jeśli jest już uprawniona do świadczenia - wypełnić druk ZUS Rw-73.
Nie trzeba wtedy podać konkretnej wysokości zarobków, a jedynie oświadczyć, że spowodują zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia. Jeżeli będą w przedziale między limitami, ZUS obniży miesięczne wypłaty emerytury o kwoty maksymalnych zmniejszeń przypisanych do danego miesiąca.

W przypadku gdy w następnych miesiącach zmieni się wysokości zarobków, co wpłynęłoby na decyzję ZUS w kwestii zmniejszenia lub wstrzymania emerytury, powinno się zgłosić taką zmianę, ponownie wypełniając Rw-73.

ZOBACZ: Co przysługuje po ukończeniu 75 lat?

Do końca lutego jest czas, by wysłać do ZUS konkretne wysokości dodatkowych zarobków. ZUS rozliczy je, uwzględniając swoje wcześniejsze decyzje o zmniejszeniu lub wstrzymaniu świadczenia.

Dodatkowe zarobki wczesnego emeryta lub rencisty ZUS może rozliczyć na dwa sposoby: roczny lub miesięczny. Zacznijmy od rozliczenia rocznego. Polega ono na porównaniu przychodu uzyskanego w ciągu roku przez emeryta lub rencistę z dolną i górną kwotą graniczną. Dla 2011 r. są to odpowiednio kwoty: 28.444,40 zł i 52.824,80 zł. Jeśli okaże się, że dodatkowy przychód jest wyższy od dolnego limitu, ale niższy od górnego, emeryt lub rencista będzie musiał zwrócić kwotę nienależnie pobranych świadczeń - chyba że już "na bieżąco" został ich pozbawiony na podstawie wcześniejszego oświadczenia o przewidywanych zarobkach.
Kwotą do zwrotu będzie przekroczenie dochodu ponad dolny limit. Zmniejszenie nie może być jednak wyższe niż roczna kwota maksymalnego zmniejszenia, będąca sumą maksymalnych zmniejszeń w kolejnych miesiącach rozliczanego roku.

WIĘCEJ PORAD PRAWNYCH - KLIKNIJ!

Rozliczenie miesięczne polega na porównaniu miesięcznych zarobków z limitami przypisanymi do poszczególnych miesięcy w 2011 roku.
Jakie rozliczenie okaże się korzystniejsze dla wczesnego emeryta lub rencisty: roczne czy miesięczne? Wszystko zależy od tego, jakie były jego zarobki, tzn. jak wysokie i w jaki sposób rozłożone w czasie.

Jeśli w niektórych miesiącach rozliczanego roku emeryt/rencista zarabiał niewiele więcej niż wynosi niższy limit, a przez pozostałą część roku jego zarobki były na tyle niskie, że w ogóle nie przekroczyły tego limitu, korzystniejsze będzie rozliczenie roczne (patrz przykład poniżej). Podobnie będzie w przypadku, gdy w niektórych miesiącach zarabiał nieco więcej niż wynosi wyższy limit, a przez pozostałą część roku w ogóle nie zarabiał.

Z kolei rozliczenie miesięczne będzie korzystniejsze dla osoby, która w niektórych miesiącach rozliczanego roku zarabiała znacznie więcej od niższego limitu (i niewiele mniej od wyższego limitu), natomiast w pozostałej części roku nie przekroczyła niższego limitu. Drugi przypadek, który powinien skłonić do rozliczenia miesięcznego, to kilkumiesięczne bardzo wysokie zarobki - znacznie powyżej górnego limitu, a w pozostałej części roku zarobki poniżej górnego limitu albo ich brak.

Przykład
Paweł jest uprawniony do wcześniejszej emerytury. Przez cały miniony rok był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. W okresie od stycznia do maja 2011 roku osiągał wynagrodzenie w wysokości 2.600 zł miesięcznie, a więc w kwocie niewiele przekraczającej niższe kwoty graniczne obowiązujące w tych miesiącach. Od czerwca do grudnia 2011 r., ze względu na zmniejszenie wymiaru czasu pracy, jego miesięczne wynagrodzenie uległo obniżeniu do 1.500 zł. Gdyby ZUS zastosował w tym przypadku miesięczny wariant rozliczenia, musiałby stwierdzić, że za okres od stycznia do maja 2011 r. świadczenie podlegało zmniejszeniu. Można tego uniknąć poprzez zastosowanie rocznego rozliczenia. Ponieważ łączna kwota przychodu w 2011 roku (2.600 zł x 5 + 1.500 x 7 = 23.500 zł) nie przekracza niższej rocznej kwoty granicznej (28.444,40 zł), przy takim wariancie rozliczenia ZUS stwierdzi, że świadczenie za cały rok przysługiwało w pełnej wysokości.

O tym, według którego sposobu ma być rozliczone świadczenie, decyduje w zasadzie wniosek świadczeniobiorcy. Nie trzeba jednak samemu dokonywać obliczeń i porównań, które zwłaszcza dla systemu miesięcznego są pracochłonne. Jeżeli bowiem z nadesłanego do ZUS zaświadczenia wynika możliwość zastosowania obydwu sposobów, ZUS zobowiązany jest do rozliczenia według wariantu korzystniejszego dla emeryta. Z tego wniosek, że aby nie pozbawić się możliwości korzystniejszego rozliczenia, należy wykazać zarobki uzyskane w kolejnych miesiącach 2011 r., a nie tylko zarobki roczne.
Na podstawie rozliczenia ZUS wyda decyzję o wypłacie wyrównania lub zażąda zwrotu nienależnie pobranej kwoty. W ciągu miesiąca można się od niej odwołać do sądu.

WIĘCEJ PORAD PRAWNYCH - KLIKNIJ!